Stres – doświadcza go większość z nas

Unikanie sytuacji i reakcji stresowych życiu jest niemalże niemożliwe. Możemy jednak rozwijać w sobie umiejętności pozwalające lepiej sobie z nim radzić. Co najczęściej wyzwala stres? Dla niektórych osób, będą to choroby, problemy materialne lub zawodowe, dla innych zbyt szybkie tempo życia i zbyt wiele bodźców. Często źródła stresu leżą w naszej psychice. Zbyt krytyczna ocena siebie, niespełnione oczekiwania, problemy w relacjach, a także lęk przed porażką lub nadmierna potrzeba kontroli kładą się cieniem na jakości życia.

 

Objawy stresu

Życie w codzienności, w której stres jest czymś naturalnym, usypia naszą czujność. Chroniczny stres nie musi być silny, by  wpływać negatywnie na równowagę psychiczną, zdrowie i ogólny dobrostan. Odczuwany przez dłuższy czas, niemal niezauważalnie, za to konsekwentnie krok po kroku, dzień po dniu, doprowadza do wyczerpania i pustoszy radości życia. W końcu przychodzi taki moment, gdy już nie da się ignorować faktu, że stres zmienił nas i nasze życie.  Osoby funkcjonujące w długotrwałym stresie zaczynają dzień bez energii z obniżonym nastrojem. Bywa też wręcz odwrotna sytuacja, w której ktoś może odczuwać nadmiernie pobudzone spowodowane przytłaczającą ilością kłębiących się w głowie nieprzyjemnych myśli. Rozdrażnienie, nerwowość, obniżony nastrój, utrudnia relacje z otoczeniem, co powoduje zjawisko określane jako spirala stresu.

 

Dlaczego uważność pomaga?

W latach 70. w klinice medycznej przy Uniwersytecie w Massachusetts zaobserwowano, że proste ćwiczenia medytacyjne przynoszą ulgę osobom cierpiącym z powodu przewlekłego bólu i stresu. Okazało się też, że uczestnicy treningu zaczęli lepiej radzić sobie z obniżonym nastrojem, lękami i nawykowym zamartwianiem się. Badania naukowe prowadzone za pomocą  obrazowania mózgu (fMRI) pokazały, że w zależności od tego, czy funkcjonujemy w sposób świadomy, czy na tak zwanym „automatycznym pilocie”, aktywowane są inne obszary w mózgu osoby badanej. Koncentrowanie uwagi na aktualnym doświadczeniu (myślach, emocjach, odczuciach) wspiera rozwój połączeń nerwowych w obszarach, które odpowiadają za kontrolowanie negatywnych reakcji i przywracają równowagę. Najprostszymi technikami wspierającymi rozwój uważności są ćwiczenia medytacyjne. Znana w kulturze wschodniej tysiącletnia praktyka medytacji została tym samym usankcjonowana naukowo w zachodnim świecie, jako skuteczne narzędzie zmiany psychologicznej.

W efekcie tych odkryć metody rozwoju uważności zostały włączone w nurt psychologii poznawczo – behawioralnej. Na przykład Brytyjski Narodowy Instytut Doskonałości Klinicznej rekomenduje treningi mindfulness jako skuteczna terapia radzenia sobie z nawrotami depresji i obniżonym nastrojem. Co ważne, treningi mindfulness oparte są na tzw. świeckiej medytacji, bez nawiązywanie do jakiejkolwiek religii czy filozofii. Rozwój i wzmacnianie uważności opiera się na bardzo prostych i łatwych do wykonania ćwiczeniach, które może wykonywać każdy z nas.

W trakcie ćwiczeń medytacyjnych uczymy się obserwacji myśli, emocji i doznania z ciała. To pomaga uświadomić sobie w jaki sposób działa nasz umysł, jak nasze nawyki wspierają lub hamują spiralę stresu. Reakcje stresowe, z natury powstają w nas podświadomie, a im mniej jesteśmy ich świadomi, tym mocniej i bardziej niespodziewanie wpływają na nasze zachowania. W trakcie warsztatów redukcji stresu, uczymy się i rozwijamy to jak przerywać proces niekontrolowanego wzrostu stresu, który powstaje na bazie mnożących się myśli i emocji. To pozwala nam odzyskać równowagę i kontrolę nad stresem. Odczuwanie spokoju oraz przejrzystości myśli i emocji jest istotnym krokiem do znalezienia optymalnych rozwiązań dla trudnych sytuacji. W trakcie treningu i poza nim rozwijamy też umiejętność pełniejszego angażowania się w to, co aktualnie robimy.  Te proste ćwiczenia dotyczą wykonywania rutynowych czynności w sposób, który wzmacnia uważność.

 

Trening uważności i redukcji stresu.

Uważność jest czymś, czym każdy z nas dysponuje. Znaczenie ma to na ile jest ona silna i wspiera nas w radzeniu sobie ze stresem. Aby tak się działo potrzebujemy ją rozwijać i wzmacniać – mówiąc w przenośni – ćwiczyć jak mięśnie. Temu służą treningi redukcji stresu w oparciu o uważność. W trakcie takiego treningu uczymy się jak rozwijać uważność, jak korzystać z niej w sytuacjach stresowych. Warsztaty mogą być poszerzone o pracę w obszarze zwiększenia świadomości na temat tego co jest naszymi najczęstszymi źródłami stresu, jakie nawyki powodują w nas napięcie, jak zazwyczaj reagujemy. W Instytucie Psychoedukacji i Rozwoju Integralnego również prowadzimy kursy redukcji stresu w oparciu o uważność, na które gorąco zapraszamy.

Autor: Patryk Lange